Η 12η Οκτωβρίου 1944 δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο εθνικό ημερολόγιο· είναι η ημέρα όπου η καρδιά της Ελλάδας ξαναχτυπά ελεύθερη. Είναι η ημέρα που η Αθήνα, η πόλη της Δημοκρατίας, των φιλοσόφων και των ποιητών, βγήκε από τα σκοτάδια της Κατοχής και αντίκρισε ξανά το φως της Ελευθερίας. Μετά από 1.264 ημέρες γερμανικής κατοχής, πείνας, φρίκης, εκτελέσεων, προδοσιών αλλά και αντίστασης, οι τελευταίοι Γερμανοί στρατιώτες εγκαταλείπουν την πόλη και η γαλανόλευκη υψώνεται στην Ακρόπολη, με τα δάκρυα να γίνονται πιο δυνατά και από τις καμπάνες που χτυπούν χαρμόσυνα.
Η απελευθέρωση της Αθήνας δεν είναι απλώς ένα στρατιωτικό γεγονός. Είναι ένα βαθιά ανθρώπινο, ηθικό και πολιτικό ορόσημο. Είναι η κορύφωση της Αντίστασης του ελληνικού λαού και ταυτόχρονα η αρχή μιας δύσκολης πορείας προς την ειρήνη και την εθνική συμφιλίωση, που όμως δεν θα έρθει άμεσα. Αυτή η ημέρα φέρει εντός της χαρά και τραγικότητα, ελπίδα και προειδοποίηση. Γι’ αυτό και πρέπει να μνημονεύεται όχι μόνο ως νίκη, αλλά και ως χρέος.
Το χρονικό της απελευθέρωσης της Αθήνας και η παγκόσμια σημασία του
Η Κατοχή: 27 Απριλίου 1941 – 12 Οκτωβρίου 1944
Η γερμανική κατοχή της Αθήνας ξεκινά στις 27 Απριλίου 1941, όταν τα γερμανικά στρατεύματα μπαίνουν στην πόλη ύστερα από τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού. Από εκείνη τη μέρα, η πρωτεύουσα της Ελλάδας μπαίνει σε μια σκοτεινή περίοδο που χαρακτηρίζεται από μαζική φτώχεια, πείνα, καταστολή, δοσιλογισμό και τρομοκρατία. Ο λιμός του χειμώνα 1941-1942 αφήνει πίσω του πάνω από 40.000 νεκρούς μόνο στην Αθήνα και τον Πειραιά, ενώ το κατοχικό καθεστώς καταδυναστεύει κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής.
Ωστόσο, αυτή η εποχή είναι και η εποχή της Εθνικής Αντίστασης. Οι Έλληνες δεν υποτάσσονται. Σχηματίζονται οργανώσεις αντίστασης όπως το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η ΕΚΚΑ, η ΠΕΑΝ, που όχι μόνο πολεμούν ενεργά τον κατακτητή, αλλά και δημιουργούν ένα νέο κοινωνικό όραμα για την Ελλάδα του μέλλοντος. Οι μάχες, οι σαμποτάζ, οι εκτελέσεις, τα ολοκαυτώματα σε χωριά και η ηρωική στάση του λαού, ιδίως απέναντι στις θηριωδίες, διαμορφώνουν μια νέα εθνική συνείδηση.
Η αποχώρηση των Γερμανών
Η στρατιωτική ήττα της Γερμανίας στο Ανατολικό και Δυτικό Μέτωπο το 1944 την αναγκάζει να αποσυρθεί από τα Βαλκάνια. Η αποχώρηση από την Ελλάδα γίνεται ταχύτατα για να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός των δυνάμεών της. Στις 12 Οκτωβρίου 1944, η γερμανική φρουρά εγκαταλείπει την Αθήνα. Η πόλη δεν καταλαμβάνεται στρατιωτικά από Συμμαχικές δυνάμεις – ουσιαστικά απελευθερώνεται μόνη της, χάρη στην αποχώρηση του κατακτητή και την παρουσία των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην περιφέρεια.
Ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους. Η σημαία υψώνεται ξανά στην Ακρόπολη. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν. Η συγκίνηση είναι τεράστια. Η μεγαλύτερη εφημερίδα της εποχής, η “Ελευθερία”, γράφει χαρακτηριστικά:
«Η πιο μεγάλη μέρα της Νεώτερης Ιστορίας μας».
Η σημαία στην Ακρόπολη: Σύμβολο και Δικαίωση
Η έπαρση της ελληνικής σημαίας στον Ιερό Βράχο αποτελεί ιστορική αποκατάσταση. Εκεί όπου το 1941 ο Κωνσταντίνος Κουκίδης (σύμφωνα με τη λαϊκή μνήμη) αρνήθηκε να παραδώσει τη σημαία στους Ναζί και έπεσε μαζί της, εκεί τώρα ανεμίζει ξανά ελεύθερη, επαναφέροντας το σύμβολο της εθνικής υπερηφάνειας. Η πράξη αυτή είναι η σφραγίδα της απελευθέρωσης.
Η Αθήνα στο κατώφλι ενός νέου δράματος
Παρά τη λαϊκή ευφορία, τα πολιτικά σύννεφα αρχίζουν να μαζεύονται. Τις επόμενες ημέρες θα φτάσει στην Αθήνα η εξόριστη κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου μαζί με Βρετανικά στρατεύματα. Η πολιτική αστάθεια, οι ιδεολογικές αντιθέσεις και η ένταση μεταξύ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και των άλλων δυνάμεων, θα οδηγήσουν στα Δεκεμβριανά και τελικά στον εμφύλιο. Η 12η Οκτωβρίου είναι το τέλος της Κατοχής αλλά και η αρχή μιας άλλης, εξίσου επώδυνης, περιόδου.
Παγκόσμια διάσταση: Ένα κεφάλαιο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Η απελευθέρωση της Αθήνας αποτελεί κρίσιμο σταθμό στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σηματοδοτεί την απαγκίστρωση των Ναζί από τα Βαλκάνια, ενισχύει τη συμμαχική παρουσία στη Μεσόγειο, ενώ δίνει νέα πνοή στην πολιτική γεωστρατηγική της Βρετανίας και των ΗΠΑ στην περιοχή. Παράλληλα, η ελληνική εμπειρία κατοχής και αντίστασης αποτέλεσε παράδειγμα για άλλους λαούς που αγωνίζονταν για την ελευθερία τους.
Μια μέρα που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ
Η 12η Οκτωβρίου 1944 είναι μια ημερομηνία που πρέπει να φυλάσσεται ως εθνικό κεφάλαιο μνήμης. Δεν είναι μόνο η ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας, αλλά η ημέρα όπου ολόκληρος ο ελληνικός λαός ανακτά την αξιοπρέπειά του. Είναι η απόδειξη ότι ακόμη και στις πιο σκοτεινές εποχές, η Ελευθερία μπορεί να νικήσει, όταν οι άνθρωποι ενώνουν τη φωνή και τη θέλησή τους απέναντι στην τυραννία.
Η μνήμη αυτής της ημέρας μάς υπενθυμίζει τη δύναμη της λαϊκής αντίστασης, την αξία της δημοκρατίας και την υποχρέωση να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Τιμούμε εκείνους που θυσιάστηκαν για να μπορούμε σήμερα να μιλάμε, να σκεφτόμαστε, να διαφωνούμε και να ελπίζουμε ελεύθερα. Η Απελευθέρωση της Αθήνας είναι μια ανοιχτή πληγή και ταυτόχρονα μια ανοιχτή πρόσκληση: να κρατήσουμε ζωντανά τα ιδανικά της Ελευθερίας, της Ενότητας και της Δικαιοσύνης, όχι ως λόγια, αλλά ως καθημερινή πράξη.
Discover more from Scripta manent
Subscribe to get the latest posts sent to your email.