Το Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 σημείο καμπής για την ιστορία του νησιού

Στις 15 Ιουλίου 1974, στην Κύπρο έλαβε χώρα ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που αποτέλεσε σημείο καμπής για την ιστορία του νησιού και είχε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη σύγχρονη ιστορία της περιοχής. Ας αναλύσουμε αναλυτικά τα γεγονότα και τις συνέπειές τους.

Το Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974

Προϊστορία και Πολιτική Κατάσταση

Η Κύπρος είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία το 1960, αλλά οι εθνικές εντάσεις ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα παρέμειναν. Το Σύνταγμα του 1960, που επιβλήθηκε από τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο), είχε ως στόχο την ισόρροπη συμμετοχή και των δύο κοινοτήτων στη διακυβέρνηση, αλλά στην πράξη προκάλεσε συγκρούσεις και διχογνωμίες.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, επιδίωξε να ακολουθήσει μια πολιτική ανεξαρτησίας και ουδετερότητας, κάτι που προκάλεσε αντιδράσεις από την εθνικιστική δεξιά στην Ελλάδα και στην Κύπρο, καθώς και από την τουρκοκυπριακή πλευρά.

Το Πραξικόπημα

Στις 15 Ιουλίου 1974, η Εθνική Φρουρά της Κύπρου, με την υποστήριξη της στρατιωτικής χούντας της Ελλάδας, εκτέλεσε ένα πραξικόπημα με στόχο την ανατροπή του Μακάριου και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα (Ένωση). Η επιχείρηση είχε ως επικεφαλής τον Νίκο Σαμψών, έναν ακραίο εθνικιστή και πρώην μέλος της ΕΟΚΑ, της ένοπλης οργάνωσης που είχε πολεμήσει για την ανεξαρτησία της Κύπρου.

Οι πραξικοπηματίες κατάφεραν να καταλάβουν τον έλεγχο της κυβέρνησης και να ανακηρύξουν τον Σαμψών ως Πρόεδρο. Ο Μακάριος κατάφερε να διαφύγει και να ζητήσει διεθνή υποστήριξη καταγγέλλοντας το πραξικόπημα.

Η Τουρκική Εισβολή

Η Τουρκία, επικαλούμενη το δικαίωμά της ως εγγυήτρια δύναμη, αντέδρασε άμεσα στο πραξικόπημα. Στις 20 Ιουλίου 1974, μόλις πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα, ξεκίνησε στρατιωτική εισβολή στη βόρεια Κύπρο, με την κωδική ονομασία “Επιχείρηση Αττίλας”. Η τουρκική εισβολή είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του 37% του εδάφους της Κύπρου και τον εκτοπισμό χιλιάδων Ελληνοκυπρίων από τα σπίτια τους.

Συνέπειες του Πραξικοπήματος και της Εισβολής

Άμεσες Συνέπειες

1. Διαίρεση της Νήσου: Η Κύπρος χωρίστηκε ουσιαστικά σε δύο μέρη, με τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ) το 1983, που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.
2. Ανθρωπιστική Κρίση: Χιλιάδες άνθρωποι εκτοπίστηκαν, χάθηκαν ζωές και προκλήθηκαν τεράστιες καταστροφές στις περιουσίες και την υποδομή της νήσου.
3. Πολιτική Αστάθεια: Το πραξικόπημα και η εισβολή δημιούργησαν μια διαρκή κατάσταση έντασης και αβεβαιότητας στην περιοχή.

Μακροπρόθεσμες Επιπτώσεις

1. Διαπραγματεύσεις και Ειρηνευτικές Προσπάθειες: Παρά τις πολλές προσπάθειες για επανένωση, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες δεν έχουν αποδώσει μέχρι σήμερα μια οριστική λύση.
2. Εξωτερικές Σχέσεις: Η σχέση Ελλάδας-Τουρκίας παραμένει τεταμένη λόγω του Κυπριακού προβλήματος, επηρεάζοντας τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο.
3. Εσωτερική Πολιτική: Η Κύπρος έχει εξελιχθεί σε δύο χωριστές οντότητες με ξεχωριστή πολιτική, κοινωνική και οικονομική δομή.

Διεθνείς Επιπτώσεις

Η εισβολή και η συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου έχουν οδηγήσει σε διεθνή καταδίκη της Τουρκίας από τον ΟΗΕ και την ΕΕ. Η Κύπρος έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004, γεγονός που προσέδωσε νέα διάσταση στο ζήτημα και επηρέασε τις ευρωτουρκικές σχέσεις.

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και η επακόλουθη τουρκική εισβολή αποτελούν καθοριστικά γεγονότα στην ιστορία της Κύπρου. Οι επιπτώσεις τους είναι αισθητές μέχρι σήμερα, με τη διαίρεση της νήσου να παραμένει άλυτο ζήτημα και να επηρεάζει την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή των Κυπρίων. Οι προσπάθειες για επανένωση συνεχίζονται, αλλά η επίτευξη μιας διαρκούς λύσης παραμένει πρόκληση για όλους τους εμπλεκόμενους.