Μετά την πτώση της Αθήνας και την κατάληψη σχεδόν ολόκληρης της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα την άνοιξη του 1941, οι Ναζί ξεκίνησαν τη Μάχη της Κρήτης (20–31 Μαΐου 1941), μια από τις πιο σφοδρές αεραποβατικές επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και η Κρήτη τελικά κατελήφθη από τους Γερμανούς, η αντίσταση που συνάντησαν από τον πληθυσμό ήταν σφοδρή και εντελώς απρόσμενη.
Ο απλός λαός, με ό,τι μέσα είχε (πέτρες, μαχαίρια, κασμάδες), όρμησε κατά των επίλεκτων Γερμανών αλεξιπτωτιστών προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες, κυρίως στα χωριά του Μάλεμε, του Γαλατά, και της Κάνδανος.
Ιστορικό Πλαίσιο
- Απρίλιος 1941: Η ναζιστική Γερμανία εισβάλλει και καταλαμβάνει την Ελλάδα.
- 20 Μαΐου 1941: Ξεκινά η Μάχη της Κρήτης, με την πρώτη μεγάλης κλίμακας αεραποβατική επίθεση στην ιστορία του πολέμου.
- Οι Κρητικοί, χωρίς οργάνωση και συχνά χωρίς όπλα, αμύνονται με ηρωισμό, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, κυρίως γύρω από το Μάλεμε και τα Χανιά.
- Οι απώλειες των Γερμανών φτάνουν περίπου τους 6.000 άνδρες, με πάνω από 1.000 νεκρούς μέσα σε λίγες μέρες.
Οι Γερμανοί θεωρούν απαράδεκτο το ότι άμαχοι πολίτες τόλμησαν να αντισταθούν σε επίλεκτα στρατεύματα.
Χρονολόγιο Γεγονότων
| Ημερομηνία | Γεγονός |
|---|---|
| 31 Μαΐου 1941 | Οι τελευταίες συμμαχικές δυνάμεις αποχωρούν από την Κρήτη. Η νήσος περνά ολοκληρωτικά υπό γερμανική κατοχή. |
| 1 Ιουνίου 1941 | Ο Γερμανός στρατηγός Κουρτ Στούντεντ (Kurt Student), διοικητής της επιχείρησης “Ερμής”, διατάζει σκληρά αντίποινα σε βάρος των χωριών που ενεπλάκησαν στην αντίσταση. |
| 2 Ιουνίου 1941 – πρωί | Μονάδα αλεξιπτωτιστών με επικεφαλής τον λοχαγό Χέρμαν Φράιταγκ (Hermann Freytag) εισέρχεται στο χωριό Κοντομαρί δυτικά των Χανίων. |
| 2 Ιουνίου 1941 – μεσημέρι | Οι άνδρες συγκεντρώνουν περίπου 25 άοπλους άνδρες του χωριού. Οι γυναίκες και τα παιδιά σπρώχνονται μακριά. |
| 2 Ιουνίου 1941 – απόγευμα | Στον ελαιώνα έξω από το χωριό, οι Κρητικοί εκτελούνται εν ψυχρώ σε ομάδες από απόσπασμα Γερμανών. |
| 2 Ιουνίου 1941 – ίδια μέρα | Ο επίσημος φωτογράφος του γερμανικού στρατού, Φραντς-Πέτερ Βάιξλερ (Franz-Peter Weixler), φωτογραφίζει όλη τη διαδικασία, από τη σύλληψη έως τις εκτελέσεις. |
| Ιούνιος 1941 – επόμενες ημέρες | Η γερμανική διοίκηση αρχίζει συστηματικές μαζικές εκκαθαρίσεις σε χωριά όπως η Κάνδανος και το Αλικιανός. |
| 1944–1945 | Ο Βάιξλερ, που είχε φυλακιστεί για «αντιναζιστική δράση», επιβιώνει του πολέμου και διασώζει το φωτογραφικό υλικό. |
| 1950 και εξής | Οι φωτογραφίες αποκαλύπτονται και γίνονται σύμβολα των εγκλημάτων του ναζισμού στην Κρήτη και διεθνώς. |
Τι ακριβώς συνέβη στο Κοντομαρί
Η επιχείρηση δεν ήταν τυχαία. Ήταν οργανωμένη συλλογική τιμωρία. Οι κάτοικοι του Κοντομαρί θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τις απώλειες των Γερμανών κατά την απόβαση στην παραλία του Μάλεμε, μόλις 2 χιλιόμετρα μακριά.
Οι άνδρες του χωριού, μεταξύ 18 και 60 ετών, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε ελαιώνα. Εκεί, σε τρεις διαδοχικές φάσεις, οι Ναζί τοποθέτησαν τους χωρικούς μπροστά στα όπλα και τους εκτέλεσαν.
Ο αριθμός των εκτελεσμένων ανδρών είναι τουλάχιστον 23, ωστόσο ορισμένες πηγές κάνουν λόγο για πάνω από 30.
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ το βλέμμα τους. Δεν φώναξαν. Στάθηκαν περήφανοι. Ήξεραν τι θα συμβεί…» – μαρτυρία από τις φωτογραφίες του Βάιξλερ
Η Σημασία των Φωτογραφιών του Βάιξλερ
Ο Βάιξλερ ήταν φωτογράφος του γερμανικού στρατού, αλλά δεν ήταν ναζιστής. Παρά τις εντολές, κατέγραψε ολόκληρη την εκτέλεση, θεωρώντας ότι έπρεπε να τεκμηριωθεί αυτό το έγκλημα.
Αργότερα, φυλακίστηκε από το Τρίτο Ράιχ επειδή τόλμησε να μεταφέρει το υλικό του στη Γερμανία και να το κοινοποιήσει.
Οι φωτογραφίες του αποτελούν μοναδικό ιστορικό αρχείο: είναι το πρώτο τεκμηριωμένο έγκλημα πολέμου των Ναζί σε ευρωπαϊκό έδαφος και χρησιμοποιήθηκαν στη μεταπολεμική περίοδο ως αποδεικτικά στοιχεία.
⚖️ Καμία Δικαιοσύνη
Παρά την τεκμηρίωση:
- Κανένας από τους υπεύθυνους για τη σφαγή του Κοντομαρί δεν δικάστηκε ποτέ.
- Ο λοχαγός Φράιταγκ επέζησε του πολέμου και δεν τιμωρήθηκε.
- Η Γερμανία δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα το έγκλημα ως σφαγή πολέμου με αποζημιώσεις ή ενοχή.
️ Σήμερα: Τιμάμε και Διδασκόμαστε
Στο Κοντομαρί υπάρχει σήμερα Μνημείο Πεσόντων, με τις φωτογραφίες χαραγμένες σε μαρμάρινες πλάκες. Οι κάτοικοι τιμούν κάθε χρόνο τη μνήμη τους.
Το 2011, με πρωτοβουλία της τοπικής κοινωνίας και του Υπουργείου Πολιτισμού, το Κοντομαρί ανακηρύχθηκε επίσημα «Μαρτυρικό Χωριό».
Συμπεράσματα και Ιστορική Ερμηνεία
- Το Κοντομαρί ήταν το πρώτο μήνυμα του ναζιστικού τρόμου στην κατεχόμενη Ευρώπη: Η αντίσταση θα απαντάται με μαζική βία.
- Οι Γερμανοί έσπασαν το διεθνές δίκαιο, καταπατώντας τη Συνθήκη της Γενεύης και εκτελώντας αμάχους χωρίς δίκη.
- Η μαρτυρία του Βάιξλερ δείχνει πως ακόμη και μέσα στο ναζιστικό σύστημα υπήρχαν φωνές αντίστασης και συνείδησης.
Επίλογος
Η Σφαγή του Κοντομαρί δεν είναι απλώς μια φρικτή σελίδα της τοπικής ιστορίας. Είναι ένα παγκόσμιο μήνυμα μνήμης και επαγρύπνησης. Μας θυμίζει πως η βία κατά των αμάχων, όταν ξεχαστεί ή αποσιωπηθεί, κινδυνεύει να επαναληφθεί.
Η μνήμη των αδίκως εκτελεσμένων δεν είναι απλώς παρελθόν — είναι το καθήκον του παρόντος και η προειδοποίηση για το μέλλον.
Discover more from Scripta manent
Subscribe to get the latest posts sent to your email.